Çocukların sevimli dilleri

Değerli hocam Prof. Dr. Mertol Tulum, Emir Mustafa adında bir yeniçeri aşığının bana göre manzum günlük gibi tuttuğu İstanbul'a ve İstanbullulara dair gördüğü, duyduğu her şeyi, dönemin İstanbul'unu adeta bir şehrengiz gibi, bir bekçi üzerinden aktardığı paha biçilmez bir kaynağı daha gün yüzüne çıkardı.

Emir Mustafa bir yeniçeri. Şiirlerinde şamar oğlanı olarak bekçiyi seçmesinin iki nedeni olabilir. Biri İstanbul'un her tarafına girip çıktığı için, diğeri de çok sevdiği ve takılmaktan zevk aldığı bir bekçi arkadaşı olduğu için herhalde.

İçinde İstanbul'a dair akla gelecek gelmeyecek birçok her şeyin anlatıldığı bu kitapta Emir Mustafa dönemin konuşmaya başlayan çocukların dilini de Lisân-ı Sibyân/Çocuk Dili adıyla anlatmış.

Gûş edin her an söyleyem

Bir özge seyrân söyleyem

Ey benim ağam efendim

Lisân-ı sıbyân söyleyem

Diyerek başladığı şiirde konuşmayı yeni öğrenen bir çocuğun hangi kelimeye hangi sözlerle telaffuz ettiğini açıklıyor.

İyi cici kaka kötü

Uşaklar severler südü

Korkutucu oldu böcü

Hep sopaya derler düdü

Bu şekilde anlattıktan sonra şiiri hepimizin amin diyeceği bir dua ile bitirir:

Çağırsan bilir adını

Tatlının bilir tadını

Rabb'im hatasız eylesin

Cümlesinin evlâdını

Bu şiiri görünce bizim Melih'in küçüklüğünde nereden aklıma geldiyse tuttuğum notlar geldi. Ben de Melih'in hangi kelimeye ne dediğini yazmışım. Bizim liste biraz daha uzun ama aralarında üç asırlık bir fark olan iki çocuğun kullandığı karşılaştırmak ilginç olabilir düşüncesiyle şuracığa nakledeyim:

Önce Emir Mustafa'nın sözlüğü:

Amin : okumak Kaka : kötü

Atta : sokağa çıkmak Kıh : kesici, bıçak

Baba : ekmek Kuçu kuçu : köpek

Bebek : küçücek uşak Macıcak : öpücük

Böcü geldi : kormak Mama : yemek

Böcü : korkunç Nam nam : yemek yemek

Cız : ateş Nenni : uyku

Cici : iyi Patıcak : kötek

Çap çap : yıkanmak Pisi : kedi

Dah daha : at Tak tak : bekçi

Düdü : sopa Tata : takye

El çep : Oyun Tum tum : dümbelek

Hapıcak : kapmak Vah vah : başını döğmek

Şimdi de bizim Melih'in sözlüğü:



Aaba : Araba Eüm : Ekmek

Aayı : Hayır Evavah : Eyvallah

Adi : haydi Festali : Seftali

Attı : Düştü Fiskir : Sifon

Au : Karpuz Galk : Kalk

Baa : Baba Gulak : Kulak

Babay : Bay bay Hav : Köpek

Bay : Banyo yapmak Hava : Hala

Boy : Boyamak İcac : İlaç

Caaç : Şarj Mamay : Parmak

Caç : Saç Man : Mandalina

Caklama : saklama Mav : Kedi

Cici : Civciv Mecema : Pijama

Coğap : Çorap Munu : Burun

Cöcük : Gözlük Nigın nigın :Karpuz ve donene

Cöz : Göz oocak : Oyuncak

Daat : Saat Opop : Hophop

Dağat : Kağıt Söyleyici : Müezzin

Dep : Kitap Tuveat : Tuvalet

Detdi : Gitti Uvay : Nuray

Du : Su Uy : Uyumak

Düt : Süt Üzüz : Üzüm

Emma : Elma

İki listede de olan kelimeler ise şunlar:

Kelime Emir Mustafa Melih

Banyo Çapçap Bay

Kedi Pisi pisi Mav

Köpek Kuçu kuçu Hav

Uyku Nenni Uy

Ekmek Bab Eum

Gördüğünüz gibi ortak kelimeler oldukça az. Ortak olanların da aynı şekilde telaffuz edilmemesi bir diğer ilginç nokta.

Çocuk dili deyip geçmeyin, bu dil üzerinden hem nörologlar hem dilbilimciler hem de halkbilimciler o kadar çok bilgi üretirler ki şaşırır kalırsınız. Ayrıca roman ve hikayeciler ile senaristler özellikle reklamcılar için de çok önemli bir kaynak.

Peki ya siz, sizin çocuklarınız kelimeleri nasıl telaffuz ederdi? Hiç not almayı düşündünüz mü?



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Muharrem ayına has âdetler

Muharrem ayı bizim için ne ifade eder?
Muharreme has uygulamalar

Taziye ayı denilir. Taziye nedir?

Maktel nedir ve ne için okunur?

Hadikatü’s-Süeada okunması adeti

Aşure nedir?

Aşure ne zaman pişirilir?

Aşure pişirmek ne demek?

Aşurenin tatlı olarak dağıtılması adeti nedir?

Aşure orucu nedir?

Muharremi anlatan çok ilahiler, nefesler

Muhabbet baldan neden tatlıdır?

Muhabbetin sözlüklerde sevgi, aşk, dostluk ve sohbet anlamları var, muhabbet ile bunlardan hangisi kastedilir?
Peygamberimiz ile ilgili söylenen şu söz bize ne der?
Muhammed’den muhabbet oldu hâsıl
Muhammedsiz nuhabbetten ne hâsıl
Tasavvufta ‘Muhabbet ızhar ister, fedakarlık ister” denir. Muhabbette izhar şart mıdır? Şartsa nasıl izhar edilir?
Aşıklar kara baht(ı) olur
Hakk'ın katında kutl'olur
Muhabbet baldan tatl'olur
Yiyemezsin demedim mi
Baldan tatlı olmasına rağmen muhabbettin yenilememesinin nedeni ne olsa gerektir?
Muhabbetin zirvesi “Rıza” imiş. Rıza muhabbette niçin zirvedir?
Genelde hep birbirine benzetilir. Sohbet ile muhabbet arasındaki fark nedir?
Bu ve bunun gibi daha bir çok sorunun cevabı videoda.

ismailgulec.net