Son Yazılar

Tophane Kadiri Asitanesinde Aşure Geleneği

Muharrem ayında ve aşure zamanındayız. Evlerimizde aşure kaynatılacak, konu komşuya dağıtılacak. Kimimiz tatlı niyetine kimimiz de Hz. Hüseyin’i yâd ederek lokma edeceğiz.

Günümüzde evlerde pişirilen aşure bir zamanlar İstanbul tekkelerinde de büyük bir merasimle pişirilirdi. İçine katılan yiyeceklerin temininden ve hazırlanmasından dağıtılmasına kadar geçen her adımın bir sırası ve yapılma biçimi vardı. Senede bir kez yapılmasına rağmen bu kurallar unutulmaz, harfiyyen riayet edilirdi.

Eski bir İstanbul adeti:
Muharrem goygoycuları

Goygoy, günümüzde sözlüklerde geçen ilk anlamında kullanmadığımız kelimelerden biridir. Yansımalı ses olan goygoyun sözlüklerdeki ilk anlamı şöyle geçer: “Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp yiyecek maddesi dilenenlerin söyledikleri mâni, kaside vb.” şeklinde geçiyor. İkincisi ise hepimizin duyar duymaz aklımıza gelen mecaz anlamı: Bilgisizce ve gereksiz yere yapılan konuşma.

Sözlüklerde goygoya iki anlam verirken goygoycuya dört anlam verilmiş. İlki “Eskiden muharrem ayının ilk günlerinde gruplar halinde dolaşarak dilenenler için kullanılan bir tabir.” İkincisi şakşakçı, üçüncüsü Bilgisizce ve gereksiz yere çok konuşan kimse ve dördüncü dilenci. Bugün goygoycu denilince akla şakşakçı ve boş konuşanlar geliyor. Muharrem dilencileri anlamı unutuldu.

Eski İstanbul’u ve âdetlerinden bahseden kitaplarda teferruatlı bir şekilde anlatıldığı üzere İstanbul’a has âdetlerden biri de Muharrem ayının ilk on günü goygoycu adı verilen engellilerden oluşan bir grubun topluca dilenmeye çıkmaları idi.

Yazılarım

Mesnevî ve Hz. Mevlânâ Yazıları

Yangın Medine’de mi çıktı?

Mesnevî’nin ilk cildinin sonlarına doğru “Hz. Ömer zamanında şehirde yangın çıkması” (3707-3720. Beyitler) başlıklı bir hikâye yer alır. Hz. Pîr, Mektubât’ında bir cümlede aktardığı olayı burada geniş bir şekilde yorumlayarak anlatır. Her ikisinde de mesaj açıktır: Az sadaka çok bela def eder. Başımıza gelen belalardan sadaka vererek ve iyilik yaparak kurtulabiliriz. Fitne ateşini söndürecek su hayır işleridir.

Hz. Ömer’in hilafeti döneminde çıkan bir yangında yola çıkarak insanlara Allah rızası için yardım etmenin, sadaka vermenin ve cömertliğin faziletlerine vurgu yapılan hikâyeyi kısaca özetleyeyim.

Dostluğun dördüncü kısmı

Dönemin hekimi Calinus asistanlarından deliler için hazırlanmış ilaçtan ister. Öğrencisi neden içmek istediğini sorunca şöyle cevap verir:

- Bir deliye rastladım. Bir müddet yüzüme baktı. Gözünü kırpıp yakamı çekti. Bende kendinden bir şey görmeseydi, yüzünü çevirip bana bakmazdı. Cinsiyetimden şüphelenmeseydi o niçin kendi cinsinden olmayana baktı?

Mevlana, Mesnevî’de Calinus’un başından geçen bu olayı anlattıktan sonra konuyu şu hikmetli sözle özetler:

İki insan ülfet etse hiç şüphe etme, aralarında müşterek bir taraf vardır.

Mesnevî ve Hz. Mevlânâ yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Hikemî Yazıları

Sakla kulum beni, saklayım seni

Hayatı hakkında pek bir şey bilmediğimiz Bektaşî şairlerinden biri de Genç Abdal’dır. M. Tevfik Oytan'ın Bektaşîliğin İçyüzü isimli eserinde onun altmış kadar nefesini yer alırlar. Tevfik Oytan'ın ve Sadettin Nüzhet’in verdiği bilgilere göre Genç Abdal bir divan katibi (memur) iken Eskişehir'den gelen Seyyid Gazi ve Sultan Şücâ tekkeleri şeyhleriyle tanışır ve etkilenir. Memurluğu bırakıp Eskişehir'e gider. Eskişehir’de Seyyit Battal Gazi Dergahı ve Seyit Sultan Şüceattin Veli Dergahı inzivaya çekilir. Aruz ve hece ile yazdığı şiirlerinde Gencî ve Genç Abdal mahlaslarını kullanan şairi yakından tanımak için antolojilerde yer alan bir nefesini aktaralım. ‘Sekâhüm’ sırrını söyleme sakın! Sakla kulum beni, saklayım seni Cevher-i zâtını keşfetme sakın Sakla kulum beni, saklayım seni

Kitap ve deftersiz müftü ve müderris

Başlığı Sehi Bey tezkiresinden ödünç aldım. Sehi Bey, II. Murad ve Fatih Sultan Mehmet devri şairlerinden Hufi’den bahsederken başlıkta verdiğim ibareyi kullanır. Bir insan kitap ve deftersiz yani mektep ve medreseye gitmeden, okuma-yazma öğrenmeden nasıl müftü ve müderris olabilir?

Sehi Bey burada bir şairin nasıl yetiştiğini anlatırken bir benzetmeden yararlanıyor. Osmanlı sistemi içinde bir ferdin ileri düzey bir medreseyi bitirip mülazım olmadan müftü, kadı veya müderris olmasının mümkün olmadığını biliyoruz. Hatta medrese mezunu olmak da yeterli değildi. İlaveten birtakım şartlar daha aranırdı ve bu şartlara sahip olmayanların bir mahalle camiine müezzin olarak atanması bile mümkün değildi.

Hikemî yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Bektaşilik ve Alevilik Üzerine Yazıları

Sakla kulum beni, saklayım seni

Hayatı hakkında pek bir şey bilmediğimiz Bektaşî şairlerinden biri de Genç Abdal’dır. M. Tevfik Oytan'ın Bektaşîliğin İçyüzü isimli eserinde onun altmış kadar nefesini yer alırlar. Tevfik Oytan'ın ve Sadettin Nüzhet’in verdiği bilgilere göre Genç Abdal bir divan katibi (memur) iken Eskişehir'den gelen Seyyid Gazi ve Sultan Şücâ tekkeleri şeyhleriyle tanışır ve etkilenir. Memurluğu bırakıp Eskişehir'e gider. Eskişehir’de Seyyit Battal Gazi Dergahı ve Seyit Sultan Şüceattin Veli Dergahı inzivaya çekilir. Aruz ve hece ile yazdığı şiirlerinde Gencî ve Genç Abdal mahlaslarını kullanan şairi yakından tanımak için antolojilerde yer alan bir nefesini aktaralım. ‘Sekâhüm’ sırrını söyleme sakın! Sakla kulum beni, saklayım seni Cevher-i zâtını keşfetme sakın Sakla kulum beni, saklayım seni

Zincir kâr eylemez bizlere sûfî

Kalecik, Ankara’nın güneydoğusunda, Çankırı yolu üzerinde küçük bir ilçe. Küçük ama oldukça tarihi ve görülmesi gereken bir yer olduğunu ilave etmeliyim.

Hayrettin İvgin ve Ali Esat Bozyiğit’in hazırladığı kitapçıktan öğrendiğimize göre Bektaşî geleneği şairlerinden olan Mirâtî Kalecik’in yetiştirdiği en meşhur isim. Bir halk şairi ve âşığı olan Mir’âtî’nin doğum ve ölüm tarihleri hakkında bilgimiz yok, sadece 19. asrın ikinci yarısında yaşadığını biliyoruz. Kırşehir Hacı Bektaş Dergahı postnişinlerinden Türâbî Ali Baba’dan (ö.1868) el alan Mir’âtî’nin babası da bir saz şairi.

Bektaşilik ve Alevilik yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Dini Hayatımıza Dair Yazılar

Türkiye'de Hac Fonu olur mu?

Birkaç gün önce Dr. Alican Yenice’nin, Prof. Dr. Mahmut Bilen’in danışmanlığında hazırladığı, dünyadaki ilk ve en eski hac fonu olan Malezya Tabung Haji ve bu kurumun Türkiye’ye uyarlanabilmesinin mümkün olup olmadığını tartıştığı doktora tezini gördüm. Ehli için bilinen bir konu olmasına rağmen benim için oldukça yeni idi ve merakla öğrenmeye ve anlamaya çalıştım.

Malezya’da Hac fonunu yöneten ve organizasyonunu yapan Tabung Haji adında bir kurum var. Malezya’da hacı adayları başvuru sırasına göre belirleniyor ve sırası gelen hacca gidiyor. Hacı adayları sırayla belirlendiği için adaylar hangi yılda hacca gideceklerini de biliyor. Sırası geldiğinde hacı adayına fazladan mali bir yük binmemesi için çok önceden fonda açılan hesabına küçük miktarlarda para yatırmaya başlıyor. Fon, biriken paraları hacı adayı adına değerlendiriyor ve hacca gitme vakti geldiğinde de aday beş kuruş para ödemeden hacca gidiyor.

Din mealden değil, Hz. Peygamber’den öğrenilir

Birkaç gün önce bir arkadaşım aradı. Dini öğrenmek istediğini söyleyip benden kendisine bir meal tavsiye etmemi istedi. Arkadaşımın bu sorusu, uzunca bir süre zihnimde taşıdıktan sonra cevabını kendimce bulduğum bir soruyu hatırlattı. Din, Kuran okuyarak öğrenilir mi? Kuran’ı veya herhangi bir kutsal kitabı okuyan herkes onu anlayabilir mi? Son yıllarda neredeyse herkes Kuran’ın mealini okur oldu. Hadis kitapları başta olmak üzere Müslüman alimlerin asırlar boyunca biriktirdikleri muazzam bir külliyat görmezden gelindi, hatta yok ve değersiz sayılmaya başlandı. Sadece meal okuyarak dini öğrendiğini zannedenler maalesef dini öğretmeye de başladılar.

Dini hayatımıza dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Hz. Peygamber’e Dair Yazılar

Ümmetin olduğumuz devlet yeter

Süleyman Çelebi Mevlid’inde Hz. Peygamber’e hitaben şöyle seslenir:

Ümmetin olduğumuz devlet yeter
Hizmetin kıldığımız izzet yeter

Şairlerimiz de Müslüman olduğumuz günden itibaren Hz. Peygamber’e ümmet olmanın verdiği izzet ve saadeti terennüm eden şiirler söylediler ve söylemeye devam ediyorlar.

Enes b. Malik’ten rivayet edilen şu hadis şüphesiz bu sevginin altında yatan sebeplerden biridir:

Hz. Peygamber şöyle buyuruyor: Biriniz beni çocuklarından, anasından, babasından ve bütün insanlardan daha çok sevmedikçe gerçek mümin olamaz. (Buhari İman 8/15)

Peygamberi sevmedikçe gerçek mümin olunamayacağını bilen şairler bize onu sevdirmeye çalıştılar. Hz. Peygamber için yazılan kitapları, şiirleri okuyarak onu görmeden ona aşık olduk.

Huzûr-ı Nebî’de can vermek

Bizim edebiyatımızda sevgilisi uğrunda can vermeyene, can vermeye hazır olmayana âşık denmez. Âşıklığın birinci şartı canı cânân için kurban edebilmektir. En büyük sevgili ise sebeb-i hilkat-i âlem ve mefhar-ı benî âdem olan efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem hazretleridir.

Âşığın sevgili yolunda can vermesini anlatan pek çok menkıbe vardır ama ben Mehmet Akif’in Necid Çöllerinden Medine’ye şiirinde anlattığı Sudanlıyı hiç unutmam. Şiiri bilirsiniz. Bilmeseniz de duymuşsunuzdur. O şiirde Mehmet Akif bir Sudanlı âşıktan bahseder. Âkif, şiire çölü tasvir ederek başlar. Ancak onun tarif ettiği çöl cahiliyye dönemi Arap şairlerinin tarif ettiği gibi değildir. Çöl yokluk, zayıflık ve ümitsizlik menbaı gibidir. Çölde ümitsiz bir haldeyken Âkif’in “Canân’ımın yeşil yurdu” dediği Hz. Peygamber’in türbesinin kubbesini, görünce bu sefer iklim değişir, bahar olur adeta. Karamsarlık ümide, keder neş’eye ve hüzün sevince dönüşür. Sevgilisini gören âşığın hâlini tasvir eder Âkif. Önce Hz. Peygamber’in huzurunda hissettiklerini anlatır, sonra İslam dünyasının perişan hâlini hatırlayıp bundan kurtulması için dua eder. Hz. Peygamber’in ravzasının önünde dua ederken bir ses duyar.

Hz. Peygamber’e Dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Kültür Yazıları

Tophane Kadiri Asitanesinde Aşure Geleneği

Muharrem ayında ve aşure zamanındayız. Evlerimizde aşure kaynatılacak, konu komşuya dağıtılacak. Kimimiz tatlı niyetine kimimiz de Hz. Hüseyin’i yâd ederek lokma edeceğiz.

Günümüzde evlerde pişirilen aşure bir zamanlar İstanbul tekkelerinde de büyük bir merasimle pişirilirdi. İçine katılan yiyeceklerin temininden ve hazırlanmasından dağıtılmasına kadar geçen her adımın bir sırası ve yapılma biçimi vardı. Senede bir kez yapılmasına rağmen bu kurallar unutulmaz, harfiyyen riayet edilirdi.

Eski bir İstanbul adeti:
Muharrem goygoycuları

Goygoy, günümüzde sözlüklerde geçen ilk anlamında kullanmadığımız kelimelerden biridir. Yansımalı ses olan goygoyun sözlüklerdeki ilk anlamı şöyle geçer: “Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp yiyecek maddesi dilenenlerin söyledikleri mâni, kaside vb.” şeklinde geçiyor. İkincisi ise hepimizin duyar duymaz aklımıza gelen mecaz anlamı: Bilgisizce ve gereksiz yere yapılan konuşma.

Sözlüklerde goygoya iki anlam verirken goygoycuya dört anlam verilmiş. İlki “Eskiden muharrem ayının ilk günlerinde gruplar halinde dolaşarak dilenenler için kullanılan bir tabir.” İkincisi şakşakçı, üçüncüsü Bilgisizce ve gereksiz yere çok konuşan kimse ve dördüncü dilenci. Bugün goygoycu denilince akla şakşakçı ve boş konuşanlar geliyor. Muharrem dilencileri anlamı unutuldu.

Eski İstanbul’u ve âdetlerinden bahseden kitaplarda teferruatlı bir şekilde anlatıldığı üzere İstanbul’a has âdetlerden biri de Muharrem ayının ilk on günü goygoycu adı verilen engellilerden oluşan bir grubun topluca dilenmeye çıkmaları idi.

Kültür yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Tarih ve Geleneğe Dair Yazılar

Tophane Kadiri Asitanesinde Aşure Geleneği

Muharrem ayında ve aşure zamanındayız. Evlerimizde aşure kaynatılacak, konu komşuya dağıtılacak. Kimimiz tatlı niyetine kimimiz de Hz. Hüseyin’i yâd ederek lokma edeceğiz.

Günümüzde evlerde pişirilen aşure bir zamanlar İstanbul tekkelerinde de büyük bir merasimle pişirilirdi. İçine katılan yiyeceklerin temininden ve hazırlanmasından dağıtılmasına kadar geçen her adımın bir sırası ve yapılma biçimi vardı. Senede bir kez yapılmasına rağmen bu kurallar unutulmaz, harfiyyen riayet edilirdi.

Eski bir İstanbul adeti:
Muharrem goygoycuları

Goygoy, günümüzde sözlüklerde geçen ilk anlamında kullanmadığımız kelimelerden biridir. Yansımalı ses olan goygoyun sözlüklerdeki ilk anlamı şöyle geçer: “Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp yiyecek maddesi dilenenlerin söyledikleri mâni, kaside vb.” şeklinde geçiyor. İkincisi ise hepimizin duyar duymaz aklımıza gelen mecaz anlamı: Bilgisizce ve gereksiz yere yapılan konuşma.

Sözlüklerde goygoya iki anlam verirken goygoycuya dört anlam verilmiş. İlki “Eskiden muharrem ayının ilk günlerinde gruplar halinde dolaşarak dilenenler için kullanılan bir tabir.” İkincisi şakşakçı, üçüncüsü Bilgisizce ve gereksiz yere çok konuşan kimse ve dördüncü dilenci. Bugün goygoycu denilince akla şakşakçı ve boş konuşanlar geliyor. Muharrem dilencileri anlamı unutuldu.

Eski İstanbul’u ve âdetlerinden bahseden kitaplarda teferruatlı bir şekilde anlatıldığı üzere İstanbul’a has âdetlerden biri de Muharrem ayının ilk on günü goygoycu adı verilen engellilerden oluşan bir grubun topluca dilenmeye çıkmaları idi.

Tarih ve geleneğe dair yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Şehir ve Medeniyet Yazıları

Mohaç Türküsü değil Şehadet Türküsü

1071 ile Anadolu’yu nihaî vatan edindikten sonra Rumeli’ye akan Türk milletinin gaza ruhunu Yahya Kemal Beyatlı kadar iyi anlatan bir başka şair var mıdır, bilmiyorum. Orhan Okay hocanın deyimiyle tarih ortasında Türklüğü arayan şairin, Kendi Gök Kubbemiz’inin ilk bölümünde yer alan Akıncı, İstanbul’un Fethini Gören Üsküdar, Mohaç Türküsü ile Eski Şiirin Rüzgarıyla’da Alparslan’ın Rûhuna Gazel, Selimnâme, İstanbul’u Fetheden Yeniçeriye Gazel gibi şiirlerinde Anadolu ve Rumeli’yi iman gücüyle fetheden yeniçerinin hissiyatını sanki onlarla birlikte o mukaddes vazifeyi ifa etmiş gibi anlatır, bize o fetihleri yeniden yaşatır.

Şehzadebaşı'nda Gün Doğmadan

Geçtiğimiz hafta içinde Şehzade Cami, bahçesine girenlerin kirletmesi ve birkaç hazire taşının kırılması ile gündem oldu. Doğal olarak halkımızın büyük bir kısmı bu duruma tepki gösterdi ve bu kabil davranışları kabul edilemez bulduklarını söyledi. Niçin bu kadar tepki gösterildiğini anlamakta güçlük çekenlere yardımcı olmak için Sezai Karakoç’un bir şiirini hatırlatmaya çalışacağım.

Sezai Karakoç’un 1962 yılında yazdığı ve bir kitabına da adını verdiği Şehzadebaşı’nda Gün Doğmadan başlıklı bu şiiri, güneş doğmadan Şehzade Cami avlusuna giden bir adamın gözünde cami ve avlusunun ne anlam ifade ettiğini açıklıyor. Her ne kadar anlatılan Şehzade Cami olsa da aslında anlatılan şey tarihî bir mabedin inanan bir insanın anlam dünyasındaki yeridir. Şairin bunu nasıl yaptığını şiirini okuyarak anlamaya çalışalım.

Şehir ve Medeniyet yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Topluma Dair Yazıları

Tophane Kadiri Asitanesinde Aşure Geleneği

Muharrem ayında ve aşure zamanındayız. Evlerimizde aşure kaynatılacak, konu komşuya dağıtılacak. Kimimiz tatlı niyetine kimimiz de Hz. Hüseyin’i yâd ederek lokma edeceğiz.

Günümüzde evlerde pişirilen aşure bir zamanlar İstanbul tekkelerinde de büyük bir merasimle pişirilirdi. İçine katılan yiyeceklerin temininden ve hazırlanmasından dağıtılmasına kadar geçen her adımın bir sırası ve yapılma biçimi vardı. Senede bir kez yapılmasına rağmen bu kurallar unutulmaz, harfiyyen riayet edilirdi.

Eski bir İstanbul adeti:
Muharrem goygoycuları

Goygoy, günümüzde sözlüklerde geçen ilk anlamında kullanmadığımız kelimelerden biridir. Yansımalı ses olan goygoyun sözlüklerdeki ilk anlamı şöyle geçer: “Muharrem ayında kapı kapı dolaşıp yiyecek maddesi dilenenlerin söyledikleri mâni, kaside vb.” şeklinde geçiyor. İkincisi ise hepimizin duyar duymaz aklımıza gelen mecaz anlamı: Bilgisizce ve gereksiz yere yapılan konuşma.

Sözlüklerde goygoya iki anlam verirken goygoycuya dört anlam verilmiş. İlki “Eskiden muharrem ayının ilk günlerinde gruplar halinde dolaşarak dilenenler için kullanılan bir tabir.” İkincisi şakşakçı, üçüncüsü Bilgisizce ve gereksiz yere çok konuşan kimse ve dördüncü dilenci. Bugün goygoycu denilince akla şakşakçı ve boş konuşanlar geliyor. Muharrem dilencileri anlamı unutuldu.

Eski İstanbul’u ve âdetlerinden bahseden kitaplarda teferruatlı bir şekilde anlatıldığı üzere İstanbul’a has âdetlerden biri de Muharrem ayının ilk on günü goygoycu adı verilen engellilerden oluşan bir grubun topluca dilenmeye çıkmaları idi.

Topluma Dair yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Yönetim Yazıları

İyi, doğru ve güzel düşünmek sıradan eylem değildir

İbrahim Kalın, geçtiğimiz günlerde, müsebbibi olmadığı gereksiz bir tartışma ile kamuoyunda yer aldı. Tartışmaya girmeden ve uzatmadan, kendine yakışan bir üslûp ve vakar içinde, sözünü bilgece söyledi ve çekildi.

Oysa İbrahim Kalın, gözümüz gibi sakınmamız gereken değerlerimizden. Cumhurbaşkanlığı sözcülüğü gibi önemli bir görevi üstlenen Kalın, dünyanın en zor coğrafyasında bulunan ve dört bir yanı sorunlu ülkelerle çevrili ülkemizin en çok çalışan bürokratlarından biri. Bir başka ülkenin bir sene boyunca karşılaştığı sorunların daha büyükleri ile bir hafta içinde karşılaşan güzel ülkemiz için canla başla çalışan bir devlet görevlisi. Üstlendiği ağır sorumluluğun stresini ve yoğun çalışmanın yorgunluğunu, fırsat buldukça sesi ve sazı ile atıyor.

Bürokrat, diplomat ve sanatçı kişiliğinin yanında akademisyen kimliğini de muhafaza eden İbrahim Kalın, ne ara ve nasıl yazdığını bilemediğimiz kitapları ile de bizi, kendine hayran bırakıyor.

Başkan adayları için hikayeler

Malum mahalli yöneticilerimizi belirleyeceğimiz seçimlere kısa bir süre kaldı. Adaylar hummalı bir çalışma içinde, seçilmek için gayret ediyorlar. Peki hiç beş yıl boyunca yaşadığımız kasabayı yönetecek belediye başkanının nasıl olması gerektiğini düşündünüz mü?

Eskiler düşünmüşler ve düşündüklerini de kitaplaştırmışlar. Siyasetname türü böyle bir ihtiyaçtan doğmuş. Bir ülkeyi, bir şehri, bir beldeyi yönetmeye talip olanları uyaran kitaplar yazmışlar ve adına da siyasetname demişler.

Yönetime dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Eğitim Yazıları

Pedagojik Formasyon ve Milli Eğitim Akademisi

Üniversitelerimizde pedagojik-formasyon dersleri önce müstakil bir program ile daha sonra da seçmeli ders olarak verilmeye başlandı. Üzerinde konuşmamız ve tartışmamız gereken bu uygulama maalesef ülkenin gündemine bile giremedi. Dünyada bir benzeri olmadığını düşündüğüm pedagojik-formasyon eğitimini önemsizleştiren bu uygulamadan sonra bir gelişme daha oldu. Resmi Gazete’nin 10 Ekim 2024 tarih ve 32696 sayılı sayısında Öğretmenlik Mesleği Kanunu yayınlanarak yürürlüğe girdi. Kanuna göre kurulan Milli Eğitim Akademisi’nin temel görevi MEB’in istihdam edeceği öğretmenleri bir sınavla belirledikten sonra Hazırlık Eğitimi adı verilen bir programla yetiştirmek, pedagojik formasyon olarak bilinen ve üniversitelerde verilen eğitimi vermek.

MEB, 1963-1980 yılları arasında öğretmen yetiştirme ve atama konusunda tam yetkili idi. 1982 Anayasa değişikliğinden sonra öğretmen yetiştirme sorumluluğu YÖK’e, ataması da MEB’e devredilmişti. MEB çıkan bu kanunla 1980 öncesi olduğu gibi hem öğretmen yetiştirme hem de atama yetkisini bünyesinde toplamış oldu.

Yapay Zeka, Dünyayı Nereye Götürüyor?

24 Kasım 2024 Pazar günü Köln’de (Almanya), İstanbul Medeniyet Üniversitesi, T.C. Köln Başkonsolosluğu, Eğitim Ateşeliği, Yunus Emre Enstitüsü ve Maarif Vakfı’nın paydaşları olduğu “Uluslararası Avrupalı Türkler ve İki Dillilik Çalışmaları Kongresi”nin (BİSET) beşincisini düzenledik. Bu seneki teması “İki Dillilik Çalışmalarında Yapay Zeka ve Teknoloji Uygulamaları” olan kongreye çağrılı konuşmacı olarak katılan Suffolk Üniversitesi’nden, (Boston/ABD) Prof. Dr. Pelin Biçen, “Yapay Zeka İle Dünyanın Mevcut Durumu ve Geleceği” başlıklı çok ilginç bir konferans verdi. Benim için oldukça öğretici ve ilginç olan bu konferansta tuttuğum notları sizin de dikkatinizi çekeceğini düşünerek paylaşmak isterim.

İş hayatına dair

1. Her şeyden önce makinelerin işimizi elimizden alacağına dair bir inanç gelişti ve bu da iş kaybetme korkusunu artırdı. İş gücü piyasasında çok radikal değişiklikler ve dönüşümler bizi bekliyor. Yeni beceri setlerine ihtiyacımız var ve bu ihtiyacı karşılamak zorunda kalan eğitim kurumlarınının bir parçası olduğu eğitim sistemini köklü değişiklik yapmaya zorluyor. Sosyal ve ekonomik dengeleri çok etkiledi ve büyük değişimler bekleniyor.

Eğitim yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Yükseköğretim Yazıları

Pedagojik Formasyon ve Milli Eğitim Akademisi

Üniversitelerimizde pedagojik-formasyon dersleri önce müstakil bir program ile daha sonra da seçmeli ders olarak verilmeye başlandı. Üzerinde konuşmamız ve tartışmamız gereken bu uygulama maalesef ülkenin gündemine bile giremedi. Dünyada bir benzeri olmadığını düşündüğüm pedagojik-formasyon eğitimini önemsizleştiren bu uygulamadan sonra bir gelişme daha oldu. Resmi Gazete’nin 10 Ekim 2024 tarih ve 32696 sayılı sayısında Öğretmenlik Mesleği Kanunu yayınlanarak yürürlüğe girdi. Kanuna göre kurulan Milli Eğitim Akademisi’nin temel görevi MEB’in istihdam edeceği öğretmenleri bir sınavla belirledikten sonra Hazırlık Eğitimi adı verilen bir programla yetiştirmek, pedagojik formasyon olarak bilinen ve üniversitelerde verilen eğitimi vermek.

MEB, 1963-1980 yılları arasında öğretmen yetiştirme ve atama konusunda tam yetkili idi. 1982 Anayasa değişikliğinden sonra öğretmen yetiştirme sorumluluğu YÖK’e, ataması da MEB’e devredilmişti. MEB çıkan bu kanunla 1980 öncesi olduğu gibi hem öğretmen yetiştirme hem de atama yetkisini bünyesinde toplamış oldu.

Niçin üniversiteye gideriz?

Geçtiğimiz günlerde uzun zamandan beri görmediğim bir arkadaşımla karşılaştım. Epeydir görüşmemenin verdiği hasretle sohbet ederken laf lafı açtı ve konu doğal olarak çocuklara geldi. Birbirimize çocuklarımızın okulunu sorduk. Oğlu, Boğaziçi Üniversitesi’ni kazanmış, iki yıl okuduktan sonra ayrılıp bir başka devlet üniversitesine geçmiş. Orada da iki sene devam ettikten sonra mezun olmadan orayı da bırakmış. Büyük bir yazılım firmasında departman sorumlusu olarak çalışıyormuş. Yanında da üniversite mezunu, hatta yüksek lisans yapmış mühendisler çalışıyormuş.

Arkadaşla ayrıldıktan sonra zihnimde “Üniversiteye gitmeden üniversite mezunlarına idarecilik yapmak veya onların üniversitede öğrendiği işi öğrenmek mümkün ise neden üniversiteye gidilsin?” sorusu dolaşıp durdu. Gerçi ABD’de üniversite yöneticilerinin gençlerin ilgisizliğinden dolayı dört yıllık süreyi üç yıla indirmeyi tartıştıklarından haberdardım. İngiltere’de üniversite tahsili için gelen yabancı öğrencilerin sayısında %25’lik bir düşüş olduğunu da bir yerlerde okumuştum. Ülkemizde de her yıl üniversite sınavını kazandığı halde gitmeyen binlerce öğrenci olduğunu da biliyordum.

Yükseköğretim yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Dile Dair Yazılar

Kırılıp kenara düşen şişe mi, kayık mı?

Şeyh Galib’in meşhur gazellerinden biri ‘Düştü’ redifli gazelidir. Edebiyatımızın en çok şerh edilen şiirlerinden biri olan gazel şu beyit ile başlar:

Yine zevrak-ı derûnum kırılıp kenâre düştü
Dayanır mı şişedir bu reh-i seng-sâre düştü

Beyit, günümüz Türkçesine neredeyse tüm şerhlerde şöyle aktarılır:

Gönlümün kayığı yine kırılıp kenara düştü. Dayanır mı? Bu taşlı yola düşen bir şişedir.

Bakabildiğim gazeli şerh eden kitapların büyük kısmında ve internet üzerinden ulaşılan kimi sitelerde durum aynıdır ve beyitte geçen zevrak kayık ve şişe anlamlarına gelecek şekilde tevriyeli açıklanır. Sadece iki kitapta zevrakın kayık anlamına değinilmediğini gördüm. Ve kayık anlamına değinilmediği için de eleştirilen bir makale bile yazılmıştı.

Çıktım erik dalına, anda yedim üzümü

Yunus Emre’nin meşhur şathiyatını duymayanımız yoktur.

Çıktım erik dalına, anda yedim üzümü.
Bostan ıssı kakıdı, der ne yersin kozumu.

Erik dalına çıkıp üzüm yedim. Bahçenin sahibi beni görünce kızarak yanıma geldi ve bana “Neden cevizimi yiyorsun?” diye çıkıştı.

Bu şathiyat başta Niyazi Mısrî ve İsmail Hakkı Bursevî olmak üzere birçok mutasavvıf tarafından defalarca şerh edildi.

Niyazi Mısrî ise şöyle açıklar beyti:

Dile dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Edebiyata Dair Yazılar

Kırılıp kenara düşen şişe mi, kayık mı?

Şeyh Galib’in meşhur gazellerinden biri ‘Düştü’ redifli gazelidir. Edebiyatımızın en çok şerh edilen şiirlerinden biri olan gazel şu beyit ile başlar:

Yine zevrak-ı derûnum kırılıp kenâre düştü
Dayanır mı şişedir bu reh-i seng-sâre düştü

Beyit, günümüz Türkçesine neredeyse tüm şerhlerde şöyle aktarılır:

Gönlümün kayığı yine kırılıp kenara düştü. Dayanır mı? Bu taşlı yola düşen bir şişedir.

Bakabildiğim gazeli şerh eden kitapların büyük kısmında ve internet üzerinden ulaşılan kimi sitelerde durum aynıdır ve beyitte geçen zevrak kayık ve şişe anlamlarına gelecek şekilde tevriyeli açıklanır. Sadece iki kitapta zevrakın kayık anlamına değinilmediğini gördüm. Ve kayık anlamına değinilmediği için de eleştirilen bir makale bile yazılmıştı.

Çıktım erik dalına, anda yedim üzümü

Yunus Emre’nin meşhur şathiyatını duymayanımız yoktur.

Çıktım erik dalına, anda yedim üzümü.
Bostan ıssı kakıdı, der ne yersin kozumu.

Erik dalına çıkıp üzüm yedim. Bahçenin sahibi beni görünce kızarak yanıma geldi ve bana “Neden cevizimi yiyorsun?” diye çıkıştı.

Bu şathiyat başta Niyazi Mısrî ve İsmail Hakkı Bursevî olmak üzere birçok mutasavvıf tarafından defalarca şerh edildi.

Niyazi Mısrî ise şöyle açıklar beyti:

Edebiyata dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Kitap Yazıları

Yeni nesillere ne okutalım?

Birkaç hafta önce ilginç bir kitap yayınlandı. Necati Tonga tarafından hazırlanan kitap*, 1930 yılında Vakit gazetesinde ve 1932 yıllında SonP Posta gazetesinde yayınlanan iki anket ve sonuçlarından oluşuyor.

Anketlere aralarında Halid Ziya Uşaklıgil, Ali Ekrem Bolayır, Cenap Şehabeddin, Hüseyin Cahit Yalçın, Peyami Safa, Nazım Hikmet gibi devrin ediplerinin yanı sıra gazeteciler, eğitimciler ve aydınları katılmış ve kendilerine yöneltilen şu sorulara cevap vermişler:

1. Okuma vaziyetimiz ne merkezdedir?
2. Eski harflerle basılmış eserlerden hangilerini yeni harflerle basmalıyız?
3. Garp eserlerinden hanginileri Türkçeye çevirmeliyiz.

Türkçenin de Türkçesi: Râşid Efendi’nin Sırf Türkçe Divân’ı

Ensar Karagöz, merhum Mehmet Şevki Eygi’nin Cumhurbaşkanlığı Külliyesi Kütüphanesine bağışladığı kitaplarını kataloglarken çok ilginç bir divanla karşılaştığını fark eder. Şeyh Râşid Efendi’ye (d. 1861-ö. 1945) ait olan bu eserin ilginçliği içinde Arapça ve Farsça kelimeler geçmeyen şiirlerden oluşmasıdır.

Cerrahî âsitanesine bağlı Sertarikzade Tekkesi şeyhi olan Râşid Efendi eserini harf devriminden 5, dil devriminden 9 yıl önce 1923’te kaleme almış. Daha önce de Mevlid’i Türkçe Doğum olarak çeviren Râşid Efendi bir sözlükçü gibi çalışmış ve yabancı dillerden Türkçeye geçen kelimelere bulduğu karşılıklara dair Yâd Dili adında bir eser ile Türkçeden Türkçeye bir sözlük olan Türk Dili adında eserler kaleme almış. Sırf Türkçe Divân’ın da temelini oluşturan Lügatü’l-Etrâk adını verdiği Niyazi Mısrî Divânı’ndan seçtiği kimi şiirleri sadeleştirerek hece vezniyle yeniden yazmış.

Kitaplara dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Kişilere Dair Yazılar

Sürgüne gönderilen kedinin hikayesi

Bir kedi de sürgüne mi gönderilirmiş, dediğinizi duyar gibiyim. Haklısınız, ben de okuduğumda çok şaşırmıştım. Müsaadenizle hikâyeyi anlatayım.

Halk arasında çok okunan Ahmediyye diye bir kitap var. Kitabın adı aslında Pend-i Mürşid adı ama müellifinin adı Ahmet olduğu için Ahmediyye olarak şöhret bulmuş. Kanaatimce bu isimle şöhret bulmasının ikinci bir nedeni daha var. Kitabın güzel ahlaktan bahsetmesi ve güzel ahlak denilince akla ilk olarak Hz. Peygamber’in gelmesi. Malum peygamberimizin bir adı da Ahmed. Dolayısıyla adı Ahmet olan peygamberin ahlakının anlatıldığı kitaba Ahmediye denilmesinden daha normal ne olabilir? Bu arada emin olmamakla birlikte Yazıcızâde’nin eseri Muhammediye gibi yaklaşık 9000 beyit yazılınca onun bir benzeri olarak kitaba Ahmediye adı verilmiş olma ihtimali de var.

Ahmediye’nin ne kadar değerli bir eser olduğunu Ali Emiri Efendi’den sadeleştirerek naklediyorum:

Hüsn ü Aşk’ın Hayrabâd’dan farkı

Şeyh Gâlib Hüsn ü Aşk’ın girişinde eserini niçin kaleme aldığını açıklarken Nâbî’yi Attâr’ın hikayesini gereksiz yere bir hikâye ekleyerek uzatıp âdeta yeni bir hikâye yazarak özünü bozmakla eleştirir. Dolayısıyla Nâbî’nin Attâr’ın hikâyesindeki mesajı anlamadığını düşündüğünü okurlara hissettirir. Ayrıca Hayrabâd’da yeni bir mazmun olmadığını, evlilik gibi sıradan bir olayı uzun uzun anlattığını, bir sultan ile bir hırsızı arkadaş yaptığını söyleyerek eleştirilerini devam ettirir.

Şeyh Gâlib’in eleştirilerinin nedenini anlamak için sırayla Attâr’ın, Nâbî’nin ve Şeyh Gâlib’in hikayelerini kısaca hatırlatmak isterim. Attâr’la başlayalım.

Fahreddin-i Gorgânî ile Sultanın Kölesi

Ferîdüddin Attâr’ın İlâhînâme’sinde 80 beyitlik anonim hikâyenin 65 beytinde olaylar anlatılırken son 15 beytinde hikâyede verilen mesajlar yer alır.

Kişilere Dair yazıların tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Gezi Yazıları

Kırmızı Medrese ve Melâyi Cizirî Türbesi

Cizre’ye gidenlerin mutlaka ziyaret ettikleri yerlerden biri de Medreseya Sor yani Kırmızı Medrese ve Molla Cezerî’nin türbesidir. Molla Cezerî bölge için o kadar önemli ki Cizre demek biraz da Molla Cezerî demek olduğunu buraya gelince öğrendim. Lâkin Cizreliler bu aşk şairiyle övündükleri kadar düşüncelerini de biliyorlar mı, değer verip kendi hayatlarında bir yere oturtuyorlar mı ziyaret ettiğim kısa sürede pek fark edemedim.

Molla Cezerî’ye geçmeden önce bir dönem müderrislik yaptığı Kırmızı Medrese’den bahsedeyim.

Kırmızı Medrese, 14. Asırda Cizre Beylerinden biri tarafından yaptırılmış. Şehirden sürülen beylerden biri tekrar Cizre’ye dönecek olursa bir medrese ve cami yaptıracağına dair söz vermesi üzerine inşa edildiği rivayet edilir. Kırmızı denilmesinin nedeni, yapıldığı kare formunda kesilmiş bölge halkının henehacir dedikleri kırmızı tuğlalardan dolayı.

Cizre'de bir ulu cami: Ulucamii

Bayramdan önce merak ettiğim ve uzun zamandan beri görmek için fırsat kolladığım Cizre’ye nihayet gidebildim. Genç meslektaşım Abdülaziz Bilge’nin rehberliğinde gezdiğim bölgenin en önemli merkezlerinden biri olan Cizre’yi anlatırsam neden bu kadar görmek istediğim daha iyi anlaşılacak.

Yaygın inanca göre Cizre’nin tarihi 7 bin yıl öncesine, "Büyük Tufan"a kadar gidiyor. Tufanda tahrip olan Cizre, Hz. Nuh’un yanındakilerle birlikte gelip yerleşmesi ile yeniden inşa edilir.

Gezi yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Sinema Yazıları

Osmanlıca diye bir dil var mı?

Dijital eğlence, dizi ve film platformlarından birinde gündemi oldukça meşgul eden ve çok izlenen bir dizi yayınlandı. Çok konuşulması ve tavsiye edilmesi üzerine ben de işten güçten bunalıp yorulduğum bir vakitte oturup izledim. Kurgusu, senaryosu, kostüm, oyuncular fena değildi. Fevkalade bulmadım ama kötü de diyemem.

Bir otel odasından tarihe yapılan yolculuk ve tarihin seyrini değiştirecek olayları engellemek üzere kurulu film, ideolojik tarafı da olan tarihi polisiye. Bir dizinin ideolojik olmasında sıkıntı yok, her film veya dizi, apolitik olanlar bile, biraz ideolojik değil midir? Ancak ideolojik mesaj vereceğim diye hakikate muhalif olay ve sözler üzerine inşa edildiğinde iş film olmaktan çıkıp propaganda aracına dönüşüyor.

Hollywood'u göklere çıkarmak, genç nesli dolandırmaktır

Sinemayı seven biri olarak Alev Alatlı’nın Suç Ortağı Hollwood Kaan’ın Kitabı (Genişletilmiş 2. Baskı İstanbul: Turkuvaz Kitap, 2021) isimli kitabını görünce hemen edindim ve bir çırpıda okudum.

Alatlı’nın kitabı yazmaya başlaması, anlatılan ve öğretilen Amerikan tarihi ile filmlerde anlatılanların birbirinin zıttı olduğunu fark etmesi ile başlıyor. ABD’yi ve tarihini o kadar bilmesi yetmiyor böyle bir kitap yazabilmek için. Aynı zamanda o kültürün kör bir mümini ve tapacak kadar hayranı olmamak gerekiyor. Alev Alatlı bize bunu gösteriyor.

Kitabı okuyup da Alev Hanım’a hayran olmamak mümkün değil. Çünkü ancak Hollywood üzerine tez hazırlayan birinin bilebileceği kadar detay bilgileri, çok iyi bildiği Amerika tarihi ile harmanlayarak, birbirlerine gönderme yaparak o kadar açık bir şekilde anlatıyor ki okuyup da bana hak vermeyecek kimse, eğer özel bir düşmanlığı yok ise, yoktur. Ayrıca kitabı tam olarak anlayabilmek için iyi derecede İngilizcenin yanı sıra sinema ve Amerikan tarihi de bilmek gerektiğini ilave edeyim. Ya da neredeyse her paragrafta durup ansiklopediye bakacaksınız. O yüzden tek seferde okunacak bir kitaptan daha çok Amerika Tarihi adıyla bir seçmeli dersin kitabı olarak okunacak derinlikte ve genişlikte bir kitap.

Sinema yazılarının tümünü görmek için burayı tıklayınız...

Söyleşiler

Baba bu kitabı niye yazdın?

Şemseddin Sivasi'nin Nutk-ı Şerifi

Tasavvufi Halk Edebiyatı - Yunus Emre

ismailgulec.net