Bulgaristan'ın Türkiye’ye en uzak noktasında, bir hastanenin bahçesinde kalmış, yıkılacağı günü bekleyen bir garip ve öksüz türbe var: Sadeddin Baba olarak da biline Selahaddin Bey türbesi.

Bir zamanlar türbe bir zaviyenin içindeymiş. 1904 yılında hastane yapılacağı gerekçesiyle zaviye yıkılır, sadece Selahaddin Bey’in türbesi bırakılır. O da el atılmazsa birkaç sene içinde yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya.

Bulgarlar Selahaddin Bey’in türbesini yıkmazlar ama ona bir ortak bulmaktan da geri kalmazlar. İddialarına göre tekke olmadan önce burası Hristiyanlara ait kutsal bir mekân imiş. Ama bizim bildiğimiz öyle değil. Selahaddin Bey Vidin’de görev yapan bir kumandandır. Viyana seferi ilan edilince gönüllüler çıkar. Viyana kuşatmasına katılmak isteyen bin kadar gönüllü askerin eğitilmesi ve düzene sokulması gerekmektedir. Onlara komutanlık yapacak biri aranır ve bulunur. Gönüllü birliklerin eğitimi ve komutası Selahattin Bey’e emanet edilir. Kuşatması öncesi yapılan savaşlarda Selahattin Bey ve yanındaki gönüllüler şimdiki hastanenin olduğu yerde şehit edilirler.

Bulgaristan’da hakkında en çok araştırma yapılan ve en eski dört türbeden biri Otman Baba türbesidir.  Akyazılı Sultan, Demir Baba, Kıdemli Baba ve Mestanlı’daki Hamza Baba türbeleri ile birlikte değerlendirebileceğimiz Otman Baba türbesi günümüze kadar gelmeyi başarmış oldukça görkemli ve etkileyiciliğiyle klasik dönem Osmanlı türbe mimarasinin güzel bir örneği. 1976 yılında elden geçirilen ve halkın desteğiyle yenilenen türbe bugün gayet iyi durumda. 1967 yılında milli kültür anıtı ilan edilmesinin de rolü olsa gerek.

Eski adı İlyasça olan Trakiets köyünün adını tekkeden alan Teketo mahallesinde bulunan ve Hasköy ve civar köylerde yaşayan Müslümanlar tarafından sık sık ziyaret edilen Otman Baba türbesi bir külliye. Zamanında tekke, cami, medrese, hamam, meydan-ı fukara ve meydan-ı bahar bulunurmuş. Maalesef bugün sadece türbe kalmış.

Türbenin durumu

1507 yılı civarında, Sultan II. Bayezid Han döneminde yaptırılan Otman Baba Türbesi'nin önünde arabaların da park edebileceği bir meydanın olduğu güzel bir girişi var. Basık bir ahşap kapıdan boyun bükülerek girilen girişin her iki yanında gelen misafirlerin dinlenmesi, beklemesi veya bir şeyler okuması için ayrılmış iki oda bulunuyor. Bu odaları geçince bizi içinde türbenin de olduğu bir avlu karşılıyor.

Bulgaristan’da gezdiğim gördüğüm yerler içinde en bakımlı ve tamamlanmış yapının Elmalı Baba Tekkesi olduğunu söylemesem bu hâle getirmek için çalışanlara haksızlık etmiş olurum. Daha girişinden itibaren başlayan düzen ve intizam tekkenin her bir köşesinde görülüyor. Etrafı taş duvarla çevrili külliye bahçe, mihman evi, meydan, mescid, türbe, çilehane, aşhane hasılı her köşesi taş ve ahşapın mükemmel uyumunun sergilendiği adeta bir film platosu gibi hoş ve güzel bir yer olmuş. Bu hale gelmesinde emeği geçenlere can u gönülden teşekkür ederim.

Elmalı Baba Tekkesi, Doğu Rodopların en önemli ve tarihi mistik yapısı. Rodoplara geçiş noktasında, bir derbentte kurulan tekkenin bulunduğu yer oldukça önemli. Eski adıyla Mandacılar, yeni adıyla Bivalyone köyünün içinden geçtikten sonra bir kilometrelik bir yolun ardında muhteşem yapısıyla karşımıza çıkan Elmalı Baba’nın bulunduğu köy 1913 yılına kadar Dimetoka’ya bağlı iken Bükreş Anlaşması ile Bulgaristan’a bağlanmış.

Zülfü Livaneli ülkemizin yurt içinde ve dışında en çok bilinen müzik, edebiyat, kültür ve siyaset adamlarından. Kitapları da birçok dile çevriliyor ve okunuyor. Livaneli’nin birçok kitabını okudum, özellikle ilk romanlarını. Ancak son dönemlerde yazdıklarını çok politik ve dış dünyaya yazdığını düşündüğüm için pek okumazdım. Dün yanımda okuyacak kitap olmadığı için bir arkadaşımın masasında görünce, üstüne bir de arkadaşım alabileceğimi söyleyince yanıma aldım ve iki saate yakın süren yolculuğum esnasında okudum. Öyle düşünmekle haksız olmadığımı bir kez daha anladım.

Bu arada aklınıza bu kadar çabuk okunmasını eleştirdiğim gelmesin. Benim tercih ettiğim romanlar bu türler. Uzun hikayeden biraz daha uzun. Boş cümleler ve hikayelerle uzatmaktansa her biri üzerine düşünülecek cümlelerden oluşan kısa ama yoğun metinler.

Hiçbir sanat eserine kötü diyemem, neticede bir gayretin ürünü. Bana hitap etmediğini ve emeğe saygısızlık etmiş olacağımı düşünürüm. Ama hiç eleştirmeyeceğim anlamına da gelmiyor bu düşüncem. Bir roman için önemli olan hususlardan biri akılda kalacak bir hikaye ve birkaç cümlenin olması. Bu romanda fazlasıyla var. Harese hikayesi mesela. Yezidiler için söylenen “İnsanlık ağacının kırılmış dalı” veya Nergis ve Hüseyin’in ölürken mırıldandığı kitaba ad olabilecek “Ben de insandım” sözleri mesela.