Mevlana ile Nasreddin Hoca arasında fark var mı?

Mevlana, Mesnevi’nin beşinci cildinin 1089. beytinden itibaren adalet ile zulüm arasındaki farkı bizlere şöyle anlatır:

1089-1096 Adalet nedir? Ağaçlara su vermek. Zulüm nedir? Dikeni sulamak. Adalet bir nimeti yerine koymaktır, her su çeken tohumu sulamak değil. Zulüm nedir? Bir şeyi yerinde kullanmamak, yeri olmayan yere koymak. Bu da ancak belaya kaynak olur. Tanrı nimetini cana, akla ver, iç ağrısına uğramış, düğümlerle, sıkıntılarla dopdolu olmuş tabiata değil. Dünya gamının savaşını bedenine yükle. O can çekişmeyi gönlüne, canına az tattır. Yük dengini İsa’nın başına koymuş da; tekme atan, yuvarlanıp kalgıyan eşeği çayıra salıveriyor. Sürmeyi kulağa çekmezler. Gönül işini bedenden istemek şart değildir. Gönülsen yürü, nazlan, horluk çekme. Bedensen şeker yeme, zehir tat! Zehir bedene faydalıdır, şeker zararlı. Bedenin yardım görmemesi daha iyidir. Cehennem odunu bedendir, onu azalt, bir odun daha biterse hemen kes!

Nasreddin Hoca ise aynı konuyu şu şekilde ifade eder.

Hoca bir gün vaaz ederken “Ey Müslümanlar Hak Teâlâ’ya şükredin ki deveye kanat vermemiş. Eğer vermiş olsaydı evlerinize yahut bahçelerinize konarak başlarınıza yıkardı” demiş.

Fıkra bu kadar. Hoca’nın fıkralarını tasavvufi açıdan yorumlayan Mevlana’nın torunlarından Seyyid Burhaneddin Çelebi ise konuyu şöyle izah eder:

Allah’ın büyüklüğünü müşahede edin. Her kuluna mal ve mevki vermediğine şükredin. Deveye kanat verir gibi kabiliyetsize de mal ve mevki verseydi sığınacağımız yer olan ülkeyi başımıza yıkarlardı. (Türkmen 1999: 45)

Burada deve, ehliyeti ve liyakatı olmadığı halde bir mevki veya rütbeye nail olan kimseye, evler de idare edilen topluma, evin çökmesi de toplumun idaresinin bozulmasına benzetilmiş. Deveye kanat takmak, dikene su vermek ile bir tutuluyor. Develere kanat takmak ise zulüm etmek, yani, dikene su vermek gibi bir şey. İkisi de bir temsili hikaye anlatım tarzı. Sadece seçilen örnekler farklı. Ama anlatılmak istenen hakikat aynı.

Hakikat ve hikmet böyledir zaten. Yalın bir şekilde insanlara anlatıldığında bir çok insan için idraki müşkül olur. Onun için büyükler söylecekleri hikmetli sözleri elbiselere büründürürler. Bu elbise Mevlana’da şiir olur, Nasreddin Hoca’da ise fıkra. Hakikat ve öz ise aynı, değişen bir şey yok.

Bir de ehl-i hakikatin kendi elbiseleri olur. Ehl-i hakikat arasında na-mahrem olmadığı için herkes birdir, elbiseye gerek yoktur. Nadanlar için ise namahrem olurlar. Bu yüzden elbise giymek zorunda kalırlar. Elbiseler de, nasıl yöreye, iklime göre farklı ise meşrebe, fıtrata göre de farklı olur. Hakikat birinde Mevlana elbisesine bütünmüş, diğerinde de Nasreddin. Yunus Emre de zaten aynı şeyi söylemez mi?

Ete kemiğe büründüm
Yunus diye göründüm

Şimdi başlıktaki sorumuza geri dönelim. Mevlana ile Nasreddin Hoca arasında fark vardır diyenler de haklıdır, fark yoktur diyenler de. Eh, siz de bana sorabilirsiniz. Hem onlar hem bunlar aynı anda nasıl haklı olur diye. Cevabımı söylememe gerek var mı? Siz de haklısınız.

 

igulec@sakarya.edu.tr





Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Ramazan ilahileri ve açıklaması

Aşıklara Edin Sala
05:00 Maddi ve Manevi Arınma İklimi Ramazan
10:00 Mutasavvıf Üftade Hazretleri'nin Beyitlerinde Ramazan
19:00 Mübarek Ramazan Geldi
31:00 Affet İsyanım Benim
47:00 Ben Bilmez İdim Gizli Ayan Sen İmişsin
52:00 Mutasavvıf Nakşi-i Akkirmani
01:02:00 "Eya Sen Sanma ki Senden Bu Güftarı Dehan Söyler"
01:15:00 "Saladır Mü'mine Gelsin"
01:23:00 "Müjde Mü'minler Size İhsan-ı Rahmandır Gelen"
01:36:00 "Ümman-ı Kerem Rahmet-i Rahman Ramazan'dır"

Ahmet Özhan'ın Ramazan hatıraları

02:00 Oruç mevsimi: Ramazan
05:00 Oruç Mevsiminin maddi ve manevi faydaları
10:00 Rahmet ve bereket ayı: Ramazan
15:00 Ahmet Özhan'ın Muzaffer Ozak ile hatıraları
20:00 Beyazıt'ta ramazan geleneği
24:00 İlahilere yansıyan ramazan nağmeleri
31:00 Ahmet Özhan'ın ramazan hatıraları
47:00 Ahmet Özhan'ın Sefer Dal ile hatıraları
58:00 Ahmet Özhan'ın Ömer Tuğrul İnançer ile hatıraları
01:09:00 Bir derviş ramazanı nasıl yaşar?
01:19:00 Ramazanda itikafa girmek neden önemli?
01:31:00 Kadir Gecesi'nin manası ve fazileti nedir?

ismailgulec.net