Yaman değil, Yanan Dede

Yaman Dede’yi tanıyanlar, bilenler onu anlatırken üzerinde durdukları, bahsetmeden geçemedikleri konu onun has bir Hz. Peygamber aşığı olmasıdır. Talebeleri ondan bahsederken onun mutlaka bu yönüne işaret eder, ders anlatırken konu Hz. Peygamber’e geldiğinde göz yaşlarına hakim olamamasını anlatırlar. Dersi ağlayarak anlatırmış. Meşhur hikayedir, hep anlatılır. Bir gün Yaman Dede, Galata Mevlevihanesi’ne giderken yolda sendeler ve düşmemek için duvara yaslanır. Talebelerinden biri görür ve koşarak yanına gelir. “Aman hocam, iyi misiniz, hemen hastaneye gidelim.” Diyecek olur. Yaman Dede duyanın aklından hiç çıkmayacak şu cevabı verir:

- İyiyim oğlum, sadece aklıma Resulullah geldiğinde böyle oluyorum.

Yaman Dede, Hz. Peygamber aklına geldiğinde kendini kaybedecek kadar ona âşık biridir. Allah’ın habibini, aklına geldiğinde dizleri tutmayacak, nefesi daralacak kadar sever. Allah’ın resulünü bu kadar sevmeyen biri;


Gönül hûn oldu şevkinden boyandım yâ Resûlallâh


Nasıl bilmem bu nîrâna dayandım yâ Resûlallâh


Ezel bezminde bir dinmez figândım yâ Resûlallâh


Cemâlinle ferah-nâk et ki yandım yâ Resûlallâh


Sözleri ile başlayan şiiri yazabilir miydi? Yahya Kemal’in;


Yüz sürdü gerçi pâyine çok Müslüman Dede


Molla-yı Rûm görmedi bundan Yaman Dede


Diyeceği kadar Mevlana’ya aşık ve Mevlevi yoluna sadık Yaman Dede’nin sözleri yakıcı bir şiiri daha var.


Yak sînemi âteşlere efgânıma bakma


Rûhumda yanan âteş ü nîrânıma bakma


Hiç sönmeyecek aşkıma îmânıma bakma


Ağlatma da yak hâl-i perîşânıma bakma



Ağlatma ki âlâmımı tahfîfe de başlar


Ağlatma serinletmededir bağrımı yaşlar


Rahmetme sakın gerçi dayanmaz buna taşla
r

Ağlatma da yak hâl-i perîşânıma bakma



Yaşlar akarak belki uçar zerresi aşkın


Âteşle yaşar yaşla değil yâresi aşkın


Yanmakdır efendim biricik çâresi aşkın


Ağlatma da yak hâl-i perîşânıma bakma


Böyle bir şiiri ancak aşk-ı hakîkî ateşiyle yanan kavrulan bir gönül sahibi,
Yanan kalbe devasın sen, bulunmaz bir şifasın sen


diyebilen biri söyleyebilirdi. Yaman Dede de aşk-ı hakîkî ile yanıp tutuşnaktadır, yanan kalbine deva aramaktadır. Devası Hz. Peygamber’in muhabbetinde ifnâ olmaktır.

Dede, bu şiirinde hep yanmaktan yakılmaktan bahseder. Yanmak, yakılmak arzusu ile doludur. Yanmadan bir önceki hâl inleme, feryad u figân etme hâli ona yetmez. O hâline bakılıp merhamet edilmesini istemez. O daha fazlasını ister. Daha fazlası ise ateşler içinde yanmaktır.

Ağlatılmak da istemez. Çünkü o, gözyaşlarının ateşini söndürmesinden, dindirmesinden ve kalbinin hararetini azaltmasından endişe eder. Taşların bile dayanamayacağı sıkıntıya katlanır ve bu haline acınılmasından hoşlanmaz, istemez. Perişan haline bakılmadan yanmak, yakılmak ister.

Gözyaşlarının akmasını istememesinin bir nedeni de aşkının zerresi, damlaların içine gizlendiğini düşünmesi. Gözyaşı damladıkça aşkının zerresi de çıkacaktır vücudundan. Bu ise Yaman Dede’nin hiç istemediği bir şeydir. O, aşk yarasının gözyaşlarıyla değil, ateşle yaşayacağını düşünür. Yani aşk yaralarının iyileşmesini istemez. Aşkının delili olarak kalmasını ister. Bu aşkın bir tane çaresi vardır: Yanmak. Yanmadıkça derdi bitmeyecektir. Hacı Bayram’ın dediği gibi:


N’oldu bu gönlüm, n’oldu bu gönlüm


Derd ü gamınla doldu bu gönlüm


Yandı bu gönlüm, yandı bu gönlüm


Yanmada derman buldu bu gönlüm



Yan ey gönül yan, yan ey gönül yan


Yanmada oldu derdine derman


Pervane gibi, pervane gibi


Şem'ine aşkın yandı bu gönlüm



Pervâne gibi aşkının ateşine yanan bir gönle sahiptir.



Şem ü Pervâne


Yaman Dede’nin bu şiirini okuyunca aklıma hemen Şem ü Pervâne mesnevisinin kahramanlarından Pervâne geldi. Geceleri gördüğü ışığın etrafında dönen pervanenin klasik şiirimizde âşığın sembolüdür. Muma (şem‘) olan aşkından dolayı onunla vuslatı ister. Ancak bunun da bir bedeli vardır. Mumla birlikte yanmak. Pervane, etrafında döndüğü mum ışığına her dönüşte biraz daha yaklaşır. En sonunda da kendini aleve atar ve yanar. Bu bizim edebiyatımızda âşığın ma’şuğuna vuslatıdır.

Şem‘ sevgilinin yanı sıra “ilâhî nur, mürşid-i kâmil, Kur’an, Hz. Peygamber” gibi anlamlara gelecek şekilde de kullanılır. Yaman Dede bu şiirinde pervanedir ve zikretmediği maşuğu da Hz. Peygamber’dir.

Şimdi siz söyleyin lütfen. Hz. Peygamber aşkıyla yanan, kavrulan birine Yanan Dede demekte haksız mıyım?

Not: Yaman Dede hakkında daha fazla bilgi için Mustafa Özdamar’ın biyografik eseri ile Sadık Yalsızuçanlar’ın Diyamendi’sini tavsiye ederim.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Bir Osmanlı Biyografı ve Alimi: Müstakimzade Sadeddin Efendi

Biyografik çalışmalarıyla meşhur birinin biyografisini çalışmak
Bir biyograf, resmi kaynaklar ile biyografi kitapları dışında ne tür kaynaklardan bilgi toplayabilir?
Yaşadığı asır bir insanı ne kadar etkileyebilir?
Mustakimzade’yi 18. Asır ne kadar ve hangi konularda etkilemiştir?
Nüsha tarihçiliği nedir?
Mustakimzade'nin dervişiği
Entelektüel müstensih kavramı
Mustakimzade'nin Eserleri
Biyografik eserler: Devhatü’l-Meşayih: Şeyhülislam biyografisi Tuhfe-i Hattatîn, Kürsü Şeyhleri, Hızır menkıbeleri, İmam-ı Azam menakıbı
Hazret-i Peygamber’in anne-babası ve ecdadı üzerine risaleler
Istılahatü’ş-Şi’riyye, şerh-i beytler,
Hüsn-i Hat, Musiki ilmi, Mantık
Kırmızı renkli elbise giymenin fıkhi durumu
Tercümeler, edebi şerhler, tasavvufi eserler
Tertip ettiği eserler: 40 hadisler, hikmetli sözler, atasözleri, peygamberlerin isimleri, Bedir ashabı, mecmualar, zeyiller, daha dar kapsamlı konularda yazılmış kısa yazılar, kimi sorulara cevaplar, silsileler, virdler, mektuplar, tezkireler, manzum eserler ve şiirler

Türk tarihi atlas olmadan yazılamaz, anlaşılamaz!

Atlas neden hazırlanır?
Atlas bir millet için ne ifade eder?
Atlas kullanmak bir tarihçi için neden önemlidir?
Atlası sadece tarihçiler mi kullanır?
Bir atlas nerelerde ve nasıl kullanılır?
Atlas olmadan Türk tarihi anlaşılır mı?
Atlasın Türk tarihi için önemi
Petroglif ve atlas ilişkisi
Türklerin ata vatanı
Türkiye’nin atlası sınırlarından çok daha büyük

ismailgulec.net