Bayram namazını beklemeyi şenlendirmek

Son senelerde unuttuğumuz veya unutturulan birçok âdetimizi yeniden hatırlamaya ve mümkün olanları da tatbîk etmeye başlar olduk. Ama hâlâ bildiğimiz halde henüz hayata geçiremediğimiz âdetlerimiz var. Bunlardan biri de bayram salâsı.

Bayram namazlarını bir şölene dönüştüren, ibâdet ile estetiği, inanç ile sevgiyi bir arada sunmayı vazife addeden ve ibâdetleri bile hayatı güzelleştirmek için fırsat bilen ecdâdımızın çok değerli uygulamalarından biri olan bayram salâsı, insanın fıtratında olan güzele meylinin ve ilgisinin, bir düzen ve tertip içinde tanzîm edilmesinden başka bir şey değil.

Bayram namazı salâsı nedir?

Cami mûsikîsi formunda bestelediği eserlerle şöhret bulan büyük bestekârlarımızdan Hatîb Zâkirî Hasan Efendi'nin (ö. 1623) bestelediği üç salâ vardır. Hüseynî cenaze salâsı, dilkeş-hâverân sabah salâsı ve bayâtî bayram ve Cuma salâsı.

Bayram namazından önce cemaatin de yer yer iştiraki ile en az iki müezzin tarafından bazen minarede bazen de cami içinde okunan salâ, cemaâtin çok hoşuna gitmiş olacak ki senede iki defa okunmasını bekleyememiş, Cuma günlerinin de müminlerin bayramı olduğunu düşünerek Cuma namazlarında da okunmuş.

Bayrâm salâsının Arapça olan sözlerinin kime ait olduğu bilinmiyor. Ancak okuyunca bu sözleri yazan kimsenin ilmi hikmeti ile bilen Allah'ın sevgili bir kulu olduğu anlaşılıyor. Camide bayram namazını bekleyen müminlerin hem kulaklarına, hem de gönlüne hitap edip süsleyen bu salânın nasıl okunduğunu Nuri Özcan Hoca şöyle anlatıyor:

Müezzinler tarafından hep birlikte "Yâ Mevlâ Allah!" denildikten sonra bir müezzin "???" ile başlayan bir cümle okur, ardından yine birlikte "Yâ Mevlâ!.." kısmı okunurdu. Bu şekilde cümleler bittikten sonra bir müezzin tarafından

...

ibaresi terennüm edilir ve bunu müezzinlerin "..." demesi takip ederdi. Böylece sona eren salânın ardından da bir dua edilirdi.

Bu salânın okunması, müzikal ve tiyatral kompozisyonuyla başlı başına bir merâsim. Tüm cemâatin, oyuncusu olarak içinde bulunduğu bir tören. Bu tören, birden fazla müezzin ile cemaat arasında geçiyor. Baş müezzin efendi, "Yâ Mevlâ Allah" deyince cemâat de tekrar ediyor. Baş müezzinin her söyleyişinde cemâat de tekrar ediyor. Böylece cemâat başından sonuna kadar, sözlerini anlamasa da salâyı dikkatle takip ediyor. Bu arada beytin leyse ile başlayan ilk mısraını baş müezzin, innemâ ile başlayan ikinci kısmı ise diğer müezzinler söylüyor. Âdeta biri soruyor, diğeri cevap veriyor ve sonunda da cemâat doğruluyor. Gerisini muhayyilenize havâle ediyorum ve oluşan manevî havanın tarifi kudretimi aştığından burada bırakıyorum.

Salâtın arapça metni, okunuşu ve Türkçe tercümesini İslâm Ansiklopedisi'nden naklediyorum:

Yâ Mevlâ Allah

...



Leyse'l-îdü limen lebise'l-cedîd

İnneme'l-îdü limen hâfe mine'l-va'îd Bayram, yeniler giyenler için değil, Allah'ın azâbından korkanlar içindir.

Leyse'l-îdü limen rakabe'l-metâyâ

İnneme'l-îdü limen terake'l-hatâyâ Bayram, bineklere binenler için değil, günâhlarını terk edenler içindir.

Leyse'l-îdü limen besate'l-bisât

İnneme'l-îdü limen tecâveze ale's-sırât Bayram, halılar-yaygılar serenler için değil, "Sırât"ı geçenler içindir.

Leyse'l-îdü limen tezeyyene bi-zîneti'd-dünyâ

İnneme'l-îdü limen tezevvede bi zâdi't-takvâ Bayram, dünyâ süsleri ile bezenenler için değil, takvâ azığı ile azıklananlar içindir.

Leyse'l-'îdü limen nazara ilâ envâ'i'l-elvân

İnneme'l-îdü limen nazara ilâ cemâli'r-Rahmân Bayram, çeşit çeşit renklere bakanlar için değil, Cemâlullah'a nazar edenler içindir.

Hem salâ, hem de vaaz

Sözlerin anlamlarına baktığınızda okunan salâ, câmiyi dolduran müminlere yapılan bir nasihat, bayramın ne olduğunu anlatan ve nasıl idrak edilmesi gerektiğini öğreten bir metin.

Sadece yeni ve temiz elbiseler giymek, güzel arabalara binmek, iyi döşenmiş süslü evlerde oturmak, şenlikler ve eğlenceler düzenlemekle bayram olmaz. Bayram, yapıp ettiklerimizin de hesabını vereceğimizi unutmadığımızda, günahlarımıza tevbe ettiğimizde, Sırât köprüsünü geçtiğimizde, takvâ azığı ile azıklandığımızda ve Cemâlullah ile müşerref olduğumuzda bayram olur ancak.

Ecdâdın uygulamalarını öğrendikçe onlara olan saygım daha da artıyor ve bugünkü dağınıklığımızın sebebini daha iyi anlıyorum.

Cânın cânânını, kulun sultanını bulduğu, hüznün ve kederin def olduğu, gönüllerden örtülerin kalktığı, hata ve kusurlardan arınıldığı, cümle günahlarımızın affedildiği, Hakk'ı seven aslanların gönüllerinin nurlandığı, Allah'ın yardımcımız olduğu, ellerin kitabı, dillerin hitabı tuttuğu, Mevlâ'nın candan sevildiği, Hakk'ın rızâsının kazanıldığı, Hudâ'nın lütfuna güvenildiği, cennet kapılarının açıldığı, cehennem kapılarının kapatıldığı, zenginlerin cömertleştiği, dertlerin ortadan kalktığı, yetimlerin sevindirildiği, sevilenlerin hatırlandığı, Rahman adının dillerden düşmediği bir bayram olması niyazıyla;

Bayramınız kutlu olsun.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Hz. Musa yaşadı mı?
Kur'an ve Tevrat'a göre Hz. Musa

Prof. Dr. Hakan Olgun, Mısır efsanelerine göre Hz. Musa ile ilgili anlatılan kıssaların doğruluğunu tartışıyor. Horus başta olmak üzere Mısır mitolojinin temel figürleri üzerinde duruyor.

05:00 Mısır mitolojisi bağlamında Hz. Musa

12:00 Kur'an kıssalarının mahiyeti

42:00 Mısır'ın politik ideolojisi

46:00 Kadim Mısır'ın Ma'at doktrini'nin toplum üzerindeki etkisi

51:00 İbranilerin Mısır'daki tarihsel varlığı

58:00 Kur'an ve Tevrat'ta Hz. Musa

01:25:00 Hz. Musa ve Çoban kıssası

Özer Ravanoğlu'nun Türkistan Hatıraları

Uzun yıllar Kırgızistan ve Kazakistan'da bulunan Özer Ravanoğlu'nun hatıralarını anlattığı programda değinilen konulardan bazıları şunlar:

Orta Asya bozkırında bir ülke: Kırgızistan

10:00 Orta Asya'daki mimari eserlerin yapım süreçleri

20:00 Yiğitbaşı Murat ve Beş Arkadaşının hikayesi

40:00 Ahıska Türklerinin yaşadığı zorluklar

55:00 Kültür ve Sanatta Kırgızistan

01:21:00 Türk dünyasının ünlü yazarı: Cengiz Aytmatov

ismailgulec.net